صفه سکوی سرپوشیده ای در مسجد النبی ﷺ است ، که محل اجتماع وسکونت برخی از اصحاب مقرب پیامبرﷺ بود که اگر غریب و مسافری در مدینه آشنایی نداشت در آنجا و نزد اصحاب صفه نزول میکرد.
اصحاب صفه که از یاران محبوب و سرآمد حضرت رسول اکرم ﷺ بودند ، در سفر و حضر به مصاحبت و ملازمت ایشان مفتخربودند و قرآن کریم نیز شرافت وکرامت ایشان را بیان کرده و میفرماید:
(وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ ۖ وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا)
و با كسانى كه پروردگارشان را صبح و شام مى‌خوانندوخشنودى او را مى‌خواهند، شكيبايى پيشه كن، و دو ديده‌ات را از آنان برمگير كه زيور زندگى دنيا را بخواهى
حضرت سلمان فارسی ، ابوذر غفاری ، بلال حبشی وعمار یاسر رضی الله عن الجمیع از جمله اصحاب صفه بودند که آن اخلاق حسنه را که از جناب نبوی اخذ کرده بودند به تابعین منتقل کردند تا پس از عصر سعادت نیز جویندگان ومریدان راه معرفت با تخلق به اخلاق ایشان در طریق تزکیه نفس ، سلوک کنند.
به تدریج و در قرن دوم ، آنان که بیشتر در زهد و طاعت مستغرق بودند وبه تأسّی از اصحاب صفه اغلب صوف (پشم) به تن میکردند به صوفی شهرت یافتند والبته چه بسا این تسمیه به دلیل مناسبتی باشد که میان صفه وصفا وجود دارد همان طور که یکی از شاعران به این وجه توجه داشته و گفته است:
تنازع الناس فی الصوفی واختلفوا
وظنّه البعض مشتقاً من الصوفِ
ولستُ أمنح هذا الاسم غیر فتیً
صفا و فصوفی حتی سمی الصوفی
صوفی کسی است که به سلوک وتصوف اهتمام دارد و تصوف علم و کیفیت سلوک به سوی خداوند ملک الملوک وتخلی درون از رذایل و تحلی به فضایل است و به طور خلاصه می توان گفت تصوف ، تخلق به اخلاق حسنه نبوی ﷺ می باشد.
به مرور زمان ، مکانی که در آن ، اهل تصوف به ذکر و فکر و خدمت به مهمانان اشتغال داشتند بر حسب زمان و مکان به خانقاه ، زاویه ، رباط ، و تکیه شناخته شد.
بنابراین اگر چه که خانقاه ، لفظی است مستحدث امّا ازمستحسناتی است که در قرآن و سنت اصلی تام دارد و در جهت احقاق معارف قرآنی و ایمانی بنا شده است ، وخداوند متعال در سوره نور و پس از آیه نور میفرماید:
فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ ۳۶
رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ ۙ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ۳۷
۵در خانه‌هايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلت] آنها رفعت يابد و نامش در آنها ياد شود. در آن [خانه]ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مى‌كنند۳۶
مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى، آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات، به خود مشغول نمى‌دارد، و از روزى كه دلها و ديده‌ها در آن زيرورو مى‌شود مى‌هراسند.۳۷
به برکت تطبیق همین معارف قرآنی بوده که پیوسته رجالی چون حضرت عبدالقادرگیلانی ، امام غزالی ، مولانا جلال الدین ، شاه نقشبند ، امام ربانی ومولانا خالد شهرزوری از خانقاه ها برخاسته اند و احیا گران و مجددان دین و امت بوده اند.
حضرت شیخ سید طه کمالی زاده نقشبندی ، درسال ۱۳۷۲ ، دوسال پس از مراجعت از هجرت ، به رغم تمام موانع و مشاکل ، خانقاه خواهران و برادران را در شهر ارومیه تأسیس کردند و در سال ۱۳۷۵ شمسی در طبقه فوقانی مسجد کمالات را بنا کردند.
همچنین ایشان در چند مرحله به گسترش و تعمیر مسجد و خانقاه اهتمام ورزیدند که آخرین گسترش مسجد ، در سال۱۳۹۰ از ضلع شمالی صورت گرفت و خانقاه نیز در بهار ۱۳۹۵ با اشراف جناب شیخ سید یحیی کمالی زاده نقشبندی ، تعمیر شد. زاده الله عزاً وشرفاً
همچنین در چندین شهر و روستا نیز فرع و شعبه مسجد و خانقاه کمالات تأسیس شده که تحت نظارت و امر متولی مسجد وخانقاه کمالات میباشند.
مولانا عبدالرحمن جامی چه نیک در وصف بارگاه و آستان حضرت شاه نقشبند فرموده است:
سکه که در یثرب و بطحا زدند
نوبت آخر به بخارا زدند.
و امروز همان سکه در مسجد و خانقاه کمالات زده شده است که در ضلعی از آن صوفیانی صافی با ذکر و فکر مشغول تزکیه نفس اند در زاویه ای دیگر محبت از آداب شریعت و سیر طریقت است و هم زمان محلی است برای خدمت فقرا و غربا که در این بقعه مبارک بدون ذره ای چشم داشت و در کمال محبت وعزت اطعام و اکرام می شوند در حالی که به زبان حال گفته میشود:
إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا
ما براى خشنودى خداست كه به شما مى‌خورانيم و پاداش و سپاسى از شما نمى‌خواهيم.
و به راستی که فرموده حضرت شیخ ابوالحسن خرقانی وصف الحال این بارگاه است که فرمود:
هرکه در این سرا در آید نانش دهید و از ایمانش مپرسید چه آن کس که به درگاه باری تعالی به جان ارزد البته به خوان بوالحسن به نان ارزد.
حضرت شیخ سید طه قدس سره نیز می فرمودند:
هریک از شما در اینجا سهیم است ومن هم چون همه شما یک سهم بیشتر ندارم.
اساس مسجد و خانقاه کمالات بر رکن رکین خدمت پایه گذاشته شده است همانطور که حضرت شیخ سید طه همیشه این بیت سعدی را تکرار می فرمودند که:
عبادت به جز خدمت خلق نیست
به تسبیح وسجاده و دلق نیست
ودر آثار و اخبار وارد شده که خداوند متعال خطاب به حضرت داود فرمود:
یا داود! إذا رأیت لی طالباً فکن له خادماً
ای داود! هرگاه جوینده مرا دیدی پس خادم او باش
ومشایخ این خاندان جلیله هیچ گاه خود را با القاب سید و شیخ معرفی نکرده اند همانطور که حضرت شیخ سید طه قدس سره در جمع برادران فرموده بود:
من خادم شما برادران هستم و پس از من (شیخ سید) یحیی ، خادم شما خواهد بود.
وحقا که سید القوم خادمهم
درکلمات مشایخ نقشبندی نیز بسیار بر خدمت تأکید شده است تا به حدی که حضرت خواجه عبدالخالق غجدوانی فرموده اند:
در شیخی را در بند و در خدمت را گشای
در عزلت را دربند و در صحبت را گشای.
حضرت شیخ سید طه نیز بسیار این رباعی منسوب به حضرت شیخ ابوسعید ابوالخیررا خطاب به اهل بیت شان تکرار می فرمودند:
شاهی طلبی برو گدای همه باش
بیگانه ز خویش و آشنای همه باش
خواهی که تو را چو تاج بر سر دارند
دست همه گیر و خاک پای همه باش
